Ανεργία και ψυχική υγεία. Δύο πράγματα που, όπως θα φανεί και στη συνέχεια, είναι άκρως αλληλένδετα. Η Ergodotisi, επιθυμώντας να σκάψει πιο βαθιά επί αυτού του σοβαρού θέματος, επικοινώνησε με την Νατάσα Παπαμάρκου, Κλινική Ψυχολόγο και Συνθετική Ψυχοθεραπεύτρια. Ζητήσαμε την επαγγελματική της άποψη, προσπαθώντας να καλύψουμε κάθε πλευρά του ζητήματος της συσχέτισης ανεργίας και ψυχολογίας.
Πριν προχωρήσουμε στο τι ειπώθηκε, λίγα λόγια για τη Νατάσα. Η Νατάσα Παπαμάρκου είναι εγγεγραμμένη Κλινική Ψυχολόγος με αριθμό μητρώου 283 και ειδικευόμενη Συνθετική Ψυχοθεραπεύτρια. Σπούδασε Ψυχολογία στο τμήμα Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής, Ψυχολογίας στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και στη συνέχεια πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στην Κλινική Ψυχολογία και Ψυχολογία της Υγείας στο Πανεπιστήμιο Eotvos Lorand στη Βουδαπέστη. Εξειδικεύεται στην Συνθετική Ψυχοθεραπεία στο Κυπριακό Ινστιτούτο Ψυχοθεραπείας ενώ είναι συστηματικά σε εποπτεία Συνθετικής κατεύθυνσης. Εργάζεται ιδιωτικά και παρακολουθεί ατομικά περιστατικά, ομάδες και ζευγάρια.
– Υπάρχει συσχέτιση μεταξύ των οικονομικών του ατόμου και την ψυχολογία του;
– Σύμφωνα με τα αποτελέσματα επιστημονικών ερευνών ανά το παγκόσμιο, υπάρχει σημαντική συσχέτιση ανάμεσα στην ύπαρξη οικονομικής δυσχέρειας και της ανάπτυξης προβλημάτων στη ψυχική υγεία. Πιο συγκεκριμένα, η ανεργία, η φτώχια και τα χρέη βρέθηκε να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην σωματική και ψυχική υγεία του ατόμου. Τα άτομα που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες βιώνουν αυξημένα επίπεδα άγχους, αισθήματα ανικανότητας και αυτό-αμφισβήτησης, έχουν μειωμένη ικανοποίηση από τη ζωή και αυξημένη πιθανότητα για εμφάνιση ψυχοσωματικών συμπτωμάτων και κατάθλιψης.
– Πως επηρεάζει ψυχολογικά η απουσία εργασίας και οικονομικών δυσκολιών τον άνεργο;
– Η μείωση της οικονομικής δραστηριότητας που προήλθε από την οικονομική κρίση είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση των ποσοστών ανεργίας. Η απώλεια της εργασίας είναι ένα γεγονός τραυματικό και στρεσογόνο στη ζωή του ατόμου, με ψυχολογικές επιπτώσεις παρόμοιες με αυτές που βιώνει στο διαζύγιο ή το πένθος. Αρχικά, το άτομο βιώνει ένα σοκ, αλλά εξακολουθεί να είναι αισιόδοξο. Στην συνέχεια όμως, εάν η ανεργία είναι παρατεταμένη, το άτομο νιώθει απογοήτευση και απαισιοδοξία για το μέλλον. Η αυτοεκτίμηση του πλήττεται, παρουσιάζει μειωμένη ενεργητικότητα και κοινωνικότητα και έντονο στρες και αγωνία. Επίσης, συχνά ο άνεργος παρουσιάζει συναισθήματα αναξιότητας, ντροπής και ενοχής. Έχει βρεθεί μέσα από επιστημονικές έρευνες ότι, οι άνεργοι έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες εμφάνισης ψυχοσωματικών συμπτωμάτων και ψυχολογικών προβλημάτων, όπως η κλινική κατάθλιψη, εν αντιθέσει με τα άτομα που εργάζονται.
“Η απώλεια της εργασίας είναι ένα γεγονός τραυματικό και στρεσογόνο στη ζωή του ατόμου”
– Ποια είναι τα πιο συχνά ψυχολογικά συμπτώματα της ανεργίας στους νέους και ποια σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας;
– Η ακούσια ανεργία είναι μία κατάσταση που επηρεάζει αρνητικά την ποιότητα της ζωής του ατόμου, ανεξαρτήτως ηλικίας. Όσον αφορά τους άνεργους νέους, έρχονται αντιμέτωποι αρχικά με την απογοήτευση καθώς βλέπουν τα όνειρα και τις φιλοδοξίες τους να γκρεμίζονται. Ο νέος που έχει βιώσει κάποιες αποτυχημένες προσπάθειες εξεύρεσης εργασίας, σταδιακά χάνει την πίστη στον εαυτό του και αισθάνεται ότι δεν έχει τον έλεγχο της ζωής του. Ως εκ τούτου, δημιουργείται ένα αίσθημα προσωπικής αποτυχίας που βάλλει την αυτοπεποίθησή του και δημιουργεί ακόμα περισσότερη απαισιοδοξία και παραίτηση. Καθοριστικός παράγοντας είναι και η οικονομική εξάρτηση από τους γονείς, η οποία δημιουργεί το αίσθημα της στασιμότητας, με αποτέλεσμα ο νέος να δυσκολεύεται να πάρει πρωτοβουλίες και σημαντικές αποφάσεις για την προσωπική του ζωή. Οι άνεργοι νέοι εμφανίζονται πιο απομονωμένοι κοινωνικά σε σχέση με τους εργαζόμενους συνομήλικούς τους και πιο ευάλωτοι σε αγχώδεις διαταραχές και κατάθλιψη.
Τα άτομα μέσης ηλικίας που αναγκάζονται σε αυτήν την ηλικία να βιώσουν την απώλεια της εργασίας τους και συνάμα την ανεργία, εμφανίζουν συμπτώματα όμοια με αυτά του πένθους. Έρχονται αντιμέτωποι με την απώλεια του ρόλου τους ως επαγγελματίες, της ρουτίνας και των κοινωνικών συναναστροφών που είχαν μέσα από την εργασία τους. Αυτό το γεγονός, τους προκαλεί κοινωνική απόσυρση και συναισθήματα θλίψης, θυμού και ντροπής.
Τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας είναι συνηθισμένα να εργάζονται για ένα μεγάλο μέρος της ζωής τους και οι υποχρεώσεις τους, τις περισσότερες φορές, είναι αυξημένες λόγω της οικογενειακής τους κατάστασης. Έτσι, η ανεργία είναι μια αρκετά στρεσογόνος κατάσταση η οποία έχει αντίκτυπο τόσο στο άτομο όσο και στην οικογενειακή συνοχή και τις συζυγικές σχέσεις και εκφράζεται μέσα από ευερεθιστότητα, συγκρούσεις και σεξουαλική δυσλειτουργία.
“Η ακούσια ανεργία επηρεάζει αρνητικά την ποιότητα της ζωής του ατόμου, ανεξαρτήτως ηλικίας”
– Πως μπορεί ο νέος να αντιμετωπίσει αυτά τα συμπτώματα και πώς ο μεγαλύτερος;
– Οι νέοι που είναι άνεργοι χρειάζεται να κινητοποιούνται και να εκμεταλλεύονται παραγωγικά τον ελεύθερο τους χρόνο. Μπορούν να συμμετέχουν σε προγράμματα επιμόρφωσης για να ενισχύσουν ακόμη περισσότερο τις γνώσεις τους γύρω από το αντικείμενο των σπουδών τους ή ακόμα και να εκπαιδευτούν σε ένα διαφορετικό αντικείμενο, αυξάνοντας τις πιθανότητες για μελλοντική εργοδότηση. Η εθελοντική εργασία βοηθά τα άτομα να νιώσουν χρήσιμα και παραγωγικά, να κοινωνικοποιηθούν, ενώ παράλληλα βοηθά ώστε να ενισχυθεί το βιογραφικό τους. Επιπλέον, είναι καλό να επιλέγουν να ασχολούνται με ευχάριστες δραστηριότητες χαμηλού κόστους, για να αντιμετωπίσουν την κοινωνική απομόνωση. Τέλος, βασική προϋπόθεση για την αντιμετώπιση των ψυχολογικών επιπτώσεων της ανεργίας από τους νέους, είναι η αύξηση της εφευρετικότητας και της προσαρμοστικότητας στα νέα οικονομικά δεδομένα.
Όσον αφορά τους άνεργους μέσης ηλικίας, είναι επίσης σημαντικό να ασχοληθούν με δραστηριότητες μέσα από τις οποίες εισπράττουν θετική ενίσχυση και ευχαρίστηση και να βρουν ενδιαφέροντα τα οποία δεν είχαν τον χρόνο να ασχοληθούν προηγουμένως. Το άτομο χρειάζεται να έχει μια καλή επικοινωνία και συνεργασία με τα μέλη της οικογένειας του και να εκφράζει τις σκέψεις και τα συναισθήματα του σε αυτά, ώστε να λάβει την απαραίτητη υποστήριξη.
Είναι σημαντικό για τον άνεργο κάθε ηλικίας να υιοθετήσει έναν υγιή τρόπο ζωής και να ασχολείται με αγχολυτικές δραστηριότητες όπως η σωματική άσκηση και τα χόμπι. Επιπροσθέτως, είναι αρκετά βοηθητικό να ακολουθεί ένα σταθερό πρόγραμμα, έτσι ώστε η ζωή του να αποκτήσει μία καινούρια δομή, προσαρμοσμένη στις νέες συνθήκες.
Δείτε το δεύτερο μέρος εδώ όπου γίνεται ανάλυση στη σχέση ανεργίας – εθισμών, το οικογενειακό περιβάλλον, τις επιπτώσεις στην κοινωνία, καθώς και συμβουλευτική στους άνεργους.
Περισσότερες πληροφορίες για θέματα ψυχολογίας, καθώς και για τη Νατάσα Παπαμάρκου, μπορείτε να βρείτε στο προσωπικό της blog εδώ.
